SUIKERARME EN SUIKERVRIJE VOEDING EN
PRODUCTEN : EEN COMPLEXE MATERIE

Om meer inzicht te krijgen in de ze complexe materie is het misschien goed om eerst de soorten suikers uit te leggen. Zo moet er onderscheid gemaakt worden tussen koolhydraten en suikers. Koolhydraten zijn een belangrijk bron van energie voor onze lichaamscellen, spieren en hersenen. Zij worden afgebroken tot glucose, de brandstof voor ons lichaam. Koolhydraten zijn de verzamelnaam voor monosachariden, disachariden, oligosachariden en polysachariden. De mono- of enkelvoudige suikers zijn oa. glucose of dextrose, fructose en galactose. Ze worden onmiddellijk opgenomen in ons lichaam en voorzien al onze cellen van de nodige energie. De disachariden bestaan uit twee aan elkaar gebonden monosachariden zoals sucrose, lactose en maltose. Ze worden in onze mond door ons speeksel gesplitst in hun twee afzonderlijke suikers en worden daardoor ook relatief snel opgenomen in ons lichaam. De term suikers wordt gebruikt voor deze mono- en disachariden. Zij hebben een zoete smaak en zijn van nature in de voeding aanwezig (bv. glucose en fructose in fruit, lactose in melk). Bij de maaltijdbereiding en in voedingsmiddelen worden er ook suikers toegevoegd. Deze toegevoegde suikers zijn sucrose (saccharose) of tafelsuiker maar ook dextrose (druivensuiker), fructose, maltose, siroop, stroop, honing, kokosbloesemsuiker, invertsuiker of melasse. Zij bestaan vooral uit mono- en disacchariden zoals glucose, fructose of een combinatie daarvan. De overige soorten sachariden zijn de oligosachariden (3 tot 9 monosachariden die onderling verbonden zijn, bv. maltodextrine, oligofructose), polysachariden (meer dan 9 monosachariden die onderling verbonden zijn, bv. zetmeel, inuline) en suikeralcoholen of polyolen (bv. sorbitol, xylitol). De opname-snelheid van deze lange keten suikers (zetmeel, glycogeen, inuline, …) door het spijsverteringsstelsel ligt merkelijk lager dan dat van de korte keten suikers. Zij moeten eerst door middel van hydrolyse gesplitst worden in mono-sachariden alvorens zij kunnen opgenomen worden in de bloedbaan (alleen enkelvoudige suikers kunnen de darmwand passeren en zo opgenomen worden in de bloedbaan). Hierdoor hebben zij in veel mindere mate rechtstreeks of onrechtstreeks een invloed op het eventueel ontstaan van diabetes, tandcariës, obesitas, cardio-vasculaire aandoeningen, enz. … Verder wordt de opname-snelheid mede bepaald door de hoeveelheid suikers, de glycemische index, de bereiding van het voedingsmiddel, de aanwezigheid van voedingsvezels enz…

Teveel snelle suikers eten en suikerrijke voedingsmiddelen kunnen nefast zijn voor onze gezondheid. Door suikervrij of -arm te eten, vermindert het risico op verschillende chronische ziekten, zoals diabetes, obesitas en hart- en vaatziekten. Gewichtsverlies kan ook een voordeel zijn van dergelijke diëten. Suikerrijke voedingsmiddelen bevatten vaak veel calorieën, die bijdragen tot gewichtstoename. Door suikervrij of -arm te gaan eten worden de calorieën beperkt, met gewichtsverlies als gevolg. Suikerpieken in het bloed zorgen voor een snelle energieboost en ook voor een kortstondig goed gevoel. Maar daarna volgt meestal een dip. Door minder suikers te eten, blijft de suikerspiegel stabiel, wat bijdraagt tot meer energie en een betere stemming. Suikerarm eten is niet zo evident. Een voeding zonder koekjes, chocolade, dessertjes, confituur ….is een beetje saai en bijna ondenkbaar. Gelukkig zijn er veel alternatieven beschikbaar. Om de consument zo goed mogelijk te helpen worden de verpakkingen voorzien van gezondheidsclaims.

Sinds 1 juli 2007 is de Europese verordening 1924/2006 betreffende voedingsclaims en gezondheidsclaims voor levensmiddelen van kracht. Deze wetgeving regelt en harmoniseert het gebruik van voedingsclaims en gezondheidsclaims op Europees niveau en wil zo bijdragen tot de bescherming van de consument. Voedings- en gezondheidsbeweringen mogen in reclameboodschappen alleen maar worden gebruikt als ze op de Europese lijst van goedgekeurde claims voorkomen. Het gebruik van deze toegestane voedingsclaims en gezondheidsclaims is bovendien aan strikte voorwaarden gebonden. Wie dus op suiker wil letten kan best beginnen met de tijd tenemen om voedingsetiketten te lezen. Op elke verpakking staan de ingrediënten, de nutritionele waarden en de voedingsclaims. De nutritionele info geeft het totaal gehalte koolhydraten en de hoeveelheid suikers weer maar nooit het gehalte suiker dat van nature aanwezig en hoeveel er is toegevoegd. Ook de voedingsclaims op de verpakking van voedingsmiddelen maken evenmin dat onderscheid. Voedingsclaims vertellen ook niet het hele verhaal, hebben vaak betrekking op slecht één voedingsstof in het voedingsmiddel en houden geen rekening met het globale nutritionele profiel van het voedingsmiddel. Zo hebben lightchips wel minder vet, maar het caloriegehalte verschilt weinig van die van gewone chips. Bovendien zijn chips luxeproducten en geen noodzakelijke voeding. Producten met minder suiker, bevatten niet noodzakelijk ook minder calorieën. En mayonaise met minder vet kan nog steeds suiker bevatten. Maar dankzij deze gezondheidsclaims is het wel mogelijk om een betere voedingskeuze te maken.

In ons land wordt een voedingsproduct als suikerarm beschouwd als het minder dan 5 gram suiker per 100 gram bevat of minder dan 2.5 gram per 100 milliliter. De claim voor suikervrij is alleen toegestaan als het suikergehalte van dat product maximaal 0.5 gram per 100 gram of 0.5 gram per 100 milliliter bevat. Deze beide waarden zijn bijzonder laag waardoor voedingsmiddelen die van nature suiker bevatten deze claim niet kunnen dragen. Zo bevat confituur 60% suiker en ook al wordt deze gezoet met zoetstoffen dan nog liggen de waardes boven de 5 gram per 100 gram confituur. Ook voor koekjes en gebak is dit niet zo evident zeker als er met een fruitvulling gewerkt wordt. Een hele uitdaging dus voor de voedingsindustrie. De term ‘light’ wordt gebruikt wanneer een product 30 % minder suiker of vet of calorieën bevat in vergelijking met het gangbare product. Indien een voedingsmiddel 30% minder suiker bevat tov van een standaardproduct dan mag de claim ‘met minder suiker ‘gebruikt worden. Indien een product ook zoetstoffen bevat is de producent verplicht om ‘met zoetstof’ te vermelden op de verpakking. Een product kan dus als claim op het etiket hebben: suikerarm en vezelrijk – met zoetstof.

Senioren, ouderen en patiënten volgen omwille van diabetes en/ of andere gezondheidsredenen een suikervrij of suikerarm dieet. De evenwichtig samengestelde voeding is arm aan snel opneembare suikers en in de bereiding wordt zo weinig mogelijk suiker toegevoegd. Gewoon zoet broodbeleg als confituur en chocopasta, maar ook koekjes, dessertjes, … bevatten teveel snelle suikers. Gelukkig zijn er hiervoor voldoende suikervrije en /of suikerarme alternatieven. Er zijn ook woonzorg centra die bewust kiezen voor een voeding met minder suiker en meer vezels voor alle bewoners en dit los van diabetes of andere aandoeningen. REVOGAN is een bedrijf uit het Gentse dat binnen collectiviteiten en gespecialiseerde winkels dieetvoeding, aangepaste voeding en supplementen aanbiedt, dat de behoeften van de meeste medische diëten ruimschoots dekt. In het kader van de algemene gezondheid en de aanbevelingen om minder suikers en meer vezels te gebruiken werd het productgamma Allsan ontwikkeld. Allsan staat voor gezonde voeding (san) voor iedereen (all) voor elke dag en brengt producten met meer vezels, minder calorieën, minder suikers en zonder kunstmatige zoetstoffen. Allsan broodbeleg bijvoorbeeld smaakt als zelfbereide confituur, maar bevat 30 % minder suikers en 40 % minder calorieën tov van gewone confituur. Wat ze zo bijzonder maakt is dat ze ook verrijkt is met natuurlijke vezels en zo de claim mag dragen van minder suiker en bron van vezels. Er is ook een koolhydraatarme chocoladesnack, dat erg vezelrijk is en tot 70 % minder suikers bevat. Een ander productgamma is dan weer perfect inzetbaar in een dieet waar het gehalte aan mono- en disachariden best zo laag mogelijk is. Sommige producten bevatten tot 90 % minder snelle suikers en wordt er gewerkt met veilige en correcte zoetstoffen die een groot deel van de suiker vervangen. Het Prodia-gamma bijvoorbeeld omvat naast diverse confituren ook twee soorten chocopasta en een speculoospasta. Het gehalte aan snelle suikers bij deze confituren ligt extreem laag. Ze bevatten slechts 1,2 g enkelvoudige suikers en 16 kcal per 20 g, of 90% minder suikers en 65% minder calorieën ten opzichte van een standaardproduct. De zwarte choco en de speculoospasta zijn ook glutenvrij en lactosevrij. Diverse Prodia koekjes en dessertjes dragen de voedingsclaim van suikervrij (< 0,5g suiker/100 g) of suikerarm (< 5 g suiker/100 g). Op de verpakking wordt ook vermeld dat ze ‘met zoetstoffen ‘ gezoet zijn.

Een suikerarm of suikervrij dieet is meer dan alleen maar zorgen voor suikervervangers. Bij de voedingstherapie moet men ook kijken naar de opname van voldoende vezels. Verzadigd vet moet ook zo veel mogelijk vermeden worden. En men moet er ook voor zorgen dat de senioren, ouderen en patiënten voldoende eiwitten opnemen om de spiermassa en spierkracht te ondersteunen en ter preventie van ondervoeding.