Terug naar blog overzicht

Kanker: pas op voor ondervoeding!

Ondervoeding en kanker gaan vaak hand in hand. Ondervoeding kan namelijk voortvloeien uit de kankerbehandelingen, maar het is soms ook een signaal dat wijst op de ziekte. Waarom? Wat zijn de waarschuwingssymptomen? En de gevolgen? Wij geven de antwoorden op al die vragen en ook tips om ondervoeding te vermijden.

Ondervoeding is een pathologische toestand waarin de behoefte aan energie en/of eiwitten van het organisme niet gedekt is. 87%¹ van de personen die aan kanker lijden, krijgt vroeg of laat te maken met ondervoeding en gewichtsverlies. Enerzijds eet de patiënt minder (door de tumor zelf, bijwerkingen van de behandeling, pijn …) en worden de voedingsstoffen minder goed opgenomen (beschadigde maagwand door de behandeling, diarree, verwijdering van een stuk darm …). Anderzijds gaat het energieverbruik omhoog doordat de tumor alle energie opslorpt. Zo raakt het evenwicht verstoord. Dat heet ondervoeding.

Vaker het geval bij digestieve kankers

De frequentie van de ondervoeding hangt af van de plaats van de kanker. Zo leiden digestieve kankers (mond, keel, slokdarm, maag, pancreas, darm) vaker tot ondervoeding. Waarom? Ofwel verhindert de tumor mechanisch gezien de inname van voedingsmiddelen (slikproblemen, gevoel van blokkade, snelle verzadiging, overgeven), ofwel is de patiënt afkerig tegenover voeding.

Waarom leidt kanker tot ondervoeding?

Behandelingen, zeker chemotherapie, radiotherapie en chirurgie, leiden tot een verminderde eetlust en zorgen ervoor dat de patiënt veel energie verspilt. Bij kanker worden de lichaamsmiddelen bovendien gekaapt voor de kankercellen, die alle energie van de zieke persoon opeisen. Het metabolisme raakt verstoord en de spieren en vetreserves smelten. De bijwerkingen van de behandelingen kunnen eveneens leiden tot ondervoeding: verstoring van de smaak en/of reukzin, misselijkheid, droge mond, aften … Door de kanker kan bovendien het gemoed een deuk krijgen. Die depressieve toestand doet de eetlust nog meer afnemen.

87% van de personen die aan kanker lijden, krijgt vroeg of laat te maken met ondervoeding en gewichtsverlies.

Voorbodes

Bepaalde niet mis te verstane signalen wijzen op ondervoeding. Aanzienlijk gewichtsverlies – ongewild en snel – is het duidelijkste signaal, al dan niet in combinatie met een verminderde eetlust. Vermageren wordt als onrustwekkend beschouwd als iemand in minder dan een maand tijd meer dan 5% van zijn gewone gewicht verliest, of meer dan 10% in zes maanden tijd (vaak zonder de indruk te hebben dat de gewoontes zijn veranderd). Misselijkheid en overgeven kunnen dan weer een afkeer voor eten tot gevolg hebben. Dergelijke signalen moet men van dichtbij opvolgen, omdat ze eerst leiden tot voedingsbeperking en vervolgens tot ondervoeding.

Wat zijn de gevolgen van ondervoeding?

Ondervoeding verergert jammer genoeg de gevolgen van de kanker zelf. Soms worden daardoor de goede werking en het goede verloop van een behandeling belemmerd. Ook het immuunsysteem laat het bij ondervoeding afweten. Het resultaat: een hoger risico op infecties, vermoeidheid, het lichaam functioneert minder goed (bv. slechtere wondgenezing).

Goede raad

Enkele tips om ondervoeding te vermijden:

• Eet alles waar je zin in hebt, gun jezelf een pleziertje!
• Zorg voor gevarieerde voeding, maar eet vooral calorierijke en eiwitrijke voeding. Aarzel niet om je voeding te verrijken met bv. room of korstjes in de soep, of kies voor een eiwitverrijkt dieet.
• Deel je maaltijden op: eet minder in hoeveelheid, maar vaker in de loop van de dag (om de 2 à 3 uur). Zorg er dus voor dat je altijd een tussendoortje bij de hand hebt.
• Laat je begeleiden door een diëtist die gespecialiseerd is in oncologie en die je nog meer goede raad kan geven.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Laurie Berger, diëtiste oncologie.

Bronnen
-1Mariani L. et al., "Weight loss in cancer patients: a plea for a better awareness of the issue." Supportive Care in Cancer, 20(2):301-9, februari 2012.
- Pressoir M et al. «Prevalence, risk factors and clinical implications of malnutrition in French Comprehensive Cancer Centres.» Br J Cancer, 2010 Mar, 16;102(6):966-71.
- Senesse P et al. «Nutritional support during oncologic treatment of patients with gastrointestinal cancer: who could benefit?» Cancer Treat Rev., 2008 Oct, 34(6):568-75.
- Landelijke Werkgroep Diëtisten Oncologie. «Landelijke richtlijn: ondervoeding bij patiënten met kanker». Versie 1.0. Nederland, 2012.
- «Alimentation et cancer, comment s’alimenter pendant les traitements?», brochure éditée par la Ligue contre le cancer.

Kanker leidt vaak tot ondervoeding. Er zijn echter heel wat tips om te blijven genieten van je voeding. Ken jij goede recepten? Deel ze dan via onze Facebook– en Instagram-pagina!