Terug naar blog overzicht

Geheugen en leervermogen: de rol van stress

Stress steekt vaak de kop op in ons leven! Op het werk, in het verkeer, thuis, in aanloop van een reis of van de eindejaarsfeesten. Wist je dat stress een impact heeft op ons leervermogen en ons geheugen? Even uitleggen …

Zowel op het professionele vlak als in het privéleven krijgt ieder van ons vroeg of laat wel eens te kampen met stress. Hoe hevig en hoe vaak de stress toeslaat, kan wel variëren. Stress is echter niet per definitie de vijand van ons lichaam! Alles hangt af van hoe schadelijk de stress is en hoelang die duurt. En meestal is stress zelfs nuttig. Stress is immers een psychologische, fysiologische en neurobiologische alarm- en afweerreactie van het lichaam tegen een aanval of bedreiging ter bescherming van de lichamelijke en psychische integriteit.

In tegenstelling tot slechte stress, helpt goede stress ons beter te onthouden

Positieve stress: een dubbel effect op het geheugen

Positieve stress duurt doorgaans hooguit enkele uren en is een alarmsignaal om ons te waarschuwen dat we voor een kennelijk moeilijke situatie staan. Dit soort stress ervaar je bijvoorbeeld bij de voorbereiding van een belangrijke presentatie voor je job of tijdens een sportwedstrijd, en hierbij gooi je al je fysieke en psychologische capaciteiten in de strijd.  Positieve stress maakt ons sneller, meer gefocust, efficiënter, en zorgt ervoor dat we beter kunnen onthouden. Hoe komt dit? Deze goede vorm van stress spreekt immers meerdere zones van onze hersenen aan: de amygdala (emoties), de locus coeruleus (intern alarmsysteem), de hippocampus (geheugen) en de prefrontale cortex (aandacht, redeneervermogen). Neurotransmitters (noradrenaline en dopamine) en het hormoon adrenaline, dat ons aanzet tot snelle actie, maken ons alerter. Adrenaline stimuleert de hippocampus en het werkgeheugen.

Studies hebben eveneens aangetoond dat stress ons leervermogen kan bevorderen. Dit neurofysiologische proces beïnvloedt immers ons hele zenuwstelsel, waaronder ook de zones die instaan voor ons leervermogen.

Negatieve stress: nefast voor de geheugenfunctie

Er is sprake van negatieve stress als stress te hevig toeslaat of te lang duurt. Dat is bijvoorbeeld het geval als we taken moeten uitvoeren binnen een gegeven tijd. In een dergelijke situatie scheiden we te veel stresshormonen af en die brengen schade toe aan ons immuunsysteem en aan ons cardiovasculair stelsel. Deze slechte vorm van stress onderdrukt eveneens onze cognitieve capaciteiten, onze geheugenfunctie en ons aandachtsvermogen.

Verklaring: als stress meerdere dagen aanhoudt, scheiden onze bijnieren het stresshormoon cortisol af, die de neuronen van de hippocampus bovenmatig activeert. Dat is de reden waarom we meer vergeten in hevige stressperiodes. Maar zodra het cortisolgehalte daalt, herstellen de neuronen van de hippocampus zich en verdwijnen de gaten in ons geheugen!

Een extreme stresssituatie scherpt ons geheugen echter aan. Daarom kunnen we op een erg stresserend moment heel veel zaken memoriseren. Zo herinneren heel wat mensen zich nog heel goed waar ze waren op de dag van de aanslagen van 11 september 2001 en wat ze toen aan het doen waren …

Bron:
Quaedflieg CWEM, Schwabe L. Memory dynamics under stress. Memory. 2018 Mar;26(3):364-376. doi: 10.1080/09658211.2017.1338299. Epub 2017 Jun 19. PMID: 28625108.

Heb jij al een verband gemerkt tussen je stressniveau en je geheugenvermogen? Vertel erover op onze Facebook en Instagram!